AKNE OLUŞUMU VE ÇEŞİTLERİ

Akne, ergenlik çağındaki gençlerin %85’inde görülmekte ve sıklıkla yetişkin yaşlara kadar devam etmektedir. Başlangıç yaşı, ergenlik çağında kızlarda 10-17; erkeklerde 14-19’dur. Erkeklerde kadınlara göre daha şiddetlidir. Hastaların büyük bir kısmında genetik yatkınlık söz konusudur. Akne her ne kadar sağlığı tehdit eden bir durum olmasa da, görselliğin ön planda olduğu ergenlik çağındaki kişilerde ciddi psikolojik problemlere neden oluşturabilir. Tedavi edilmediği takdirde ise, kalıcı izlere neden olabilir. Dermatoloji Uzmanı Uzm. Dr. Serpil Özyılmaz aknenin tedavi edilebilir bir deri hastalığı olduğuna dikkat çekerek, tedavi sürecinin uzun olması sebebiyle, etkin sonuca ulaşmak için sabırla beklenmesi gerektiğini belirtiyor.

Akneli kişilerin mutlaka bilmesi gereken püf noktaları:

• Akne uzun sürelidir, dolayısıyla uzun süre tedavi gerektirir.
• Akne tedavi edilmezse iz kalma riski daha yüksektir.
• Kişinin evde yüzüyle oynaması, sıkması, kaşıması, iz kalma riskini artırır.
• Akne bir deri hastalığıdır. Tedavisi deri hastalıkları uzmanı hekimin alanına girer.
• İlaç tedavisi kişiye göre değişir. Bu nedenle arkadaştan, komşudan ilaç tavsiyesi almak yanlıştır. İlaç seçimini hekim, hastanın yaşına, cinsiyetine, sivilcelerin şiddetine, yaygınlığına göre yapar.
• Erkek hastalarda akne genellikle genç erişkin yaşlarında iyileşir.
• Kadın hastalarda erişkin yaşta sık görülür.

Sivilce oluşmasının nedenleri?

Aknenin oluşumundan birçok neden sorumludur. Bunların başında artmış androjenler (erkeklik hormonu) gelir. Ergenlik döneminde, hem erkek hem de kızlarda androjen seviyesi artar. Bu süreç aşırı yağ üretimine yol açar. Bazı hormon ilaçları başta olmak üzere birtakım ilaçlar da akne oluşumunda etkindir.

Bunun dışında özellikle yağ bazlı kozmetik ürünler ve aknejenik mineral yağlar da sivilce oluşumunda nedenler arasındadır. Stresin aknenin alevlenmesine sebep olduğu bilinmektedir. Kişinin özellikle saçları için kullandığı şekillendiriciler yüz bölgesinde yağlanmaya sebep olarak sivilce oluşturabilir.. Çevresel etmenler, hava kirliliği, yüksek nem düzeyleri akneyi harekete geçirir. Sivilcelerin sıkılması ve fırçayla tahriş edilmesi, hem zararlı, hem de artışına neden olmaktadır.

Gıdalar ve stres, sivilce nedeni midir?

• Akne ile ilgili birçok kulaktan dolma yanlış bilgiler vardır. Çikolata ve yağlı yiyecekler suçlanmaktadır. Ancak gıdaların akne gelişimini başlattığı veya tetiklediği yönünde yayınlanmış bilimsel bir çalışma mevcut değildir.
• Yine de kişilerin, aknenin yiyecekle arttığı yönünde kişisel tespitleri varsa, o gıdalardan az tüketilmesi faydalı olacaktır.
• Stres, aknenin nedeni olarak görülmez ancak ağır stresli dönemlerde, stres hormonlarının da artışı ile sivilcelerde çoğalma olmaktadır.
• Çoğu kez aknenin karaciğer hastalığından kaynaklandığı söylenir; oysa ki sivilcenin karaciğer veya iç hastalıklarıyla hiçbir ilişkisi yoktur.

Akne oluşumunu önlemek için cilt temizliği nasıl yapılmalı?

Cildimiz; günlük bakım olarak günde iki kez, temizleyici madde ve ılık su ile yıkanmalıdır. Yağ bazlı temizleyiciler kullanılmamalıdır. Akneli ciltler, özellikle pH değeri 5.5 olan ürünleri tercih etmelidirler. Cildi çok sık yıkamak da sivilce eğilimini artırır. Doktorunuz, en uygun temizleyiciyi seçmeniz konusunda size yardımcı olacaktır. Güneş çoğu kişide sivilce oluşumunu baskılarken bazılarında artırıcı etkisi olduğu görülmektedir. Solaryum da sivilce eğilimini artırabilmektedir.

Sivilceler oluşma sebebine, hastanın yaşına, oluştuğu bölgeye, ciltte oluşturduğu lezyona (kist,nodül, vs) veya şiddetine göre sınıflandırılabilir. Biz tedavi açısından yol gösterici olacağı için bu yazımızda şiddetine göre türleri üzerinde yoğunlaşmak istedik.

En yaygın görülen akne türü olan Akne Vulgaris, kendini yüz, göğüs ve zaman zaman sırtta bulunan siyah noktalar veya papül, püstül, nodül, kist gibi iltihaplı oluşumlar olarak gösterebilir. Cilt bozukluğunun şiddeti de da bunların yoğunluğu ve vücutta etkilediği bölgelere göre teşhis edilir.

Her ne kadar tüm dermatolog ve estetisyenler için ortak bir kriter olmasa da genellikle sivilceler şiddetine göre üçe ayrılır: Hafif şiddetli, orta şiddetli, çok şiddetli.

Öncelikle her grup içerisinde öne çıkan özellikleri belirterek başlayacağız. Sonrasında bu sivilce türleri için nasıl tedavilere başvurulduğuna kısaca değineceğiz.

(Tabi ki net kriterler olmadığı için bu ayrım biraz göreceli kalacaktır, her zaman olduğu gibi kesin teşhis için en doğru adres doktorunuzdur )

Hafif Akne

Özellikleri

Adı üzerinde “hafiftir”, ciltte ufak tefek sivilceler ve siyah noktalar vardır, ve genellikle şiş veya iltihaplı değildir.

Ortada sivilceler vardır ama henüz bir “sivilce sorunu” yoktur. Tam da bu yüzden risklidir. Henüz sorun algısı olmadığı için genellikle sivilce kendi haline bırakılır. Fakat sivilce günden güne artıyorsa ve dikkat edilmezse daha ciddi bir durum oluşabilir. O yüzden geç kalmadan tedaviye başlamak çok daha etkili olacaktır.

Peki hafif sivilceyi nasıl anlayabiliriz ?

Eğer cildimizde gözlemlediğimiz problem aşağıdaki özelliklerde ise muhtemelen hafif şiddettedir.

• Ciltte çoğunlukla siyah noktalar veya ufak beyaz noktalar vardır
• Kızarık veya şiş sivilce çok nadir oluşur, genellikle 10 taneyi geçmez
• İltihaplı kist veya nodül bulunmaz
• Sivilceler genellikle derinin yüzeyinde hissedilir.
• Ciltte iz (skar) oluşumu yoktur
• Sivilce çoğunlukla yüzün 1/4’ünde etkilidir, tamamına yayılmamıştır

Hafif şiddette sivilce için hangi tedaviler önerilir ? 

Hafif akne için genellikle topikal (deriye uygulanan) tedaviler tercih edilir. Ağırlıklı olarak aşağıdakiler kullanılır,

• Benzoil Peroksit
• Topikal Retinoidler
• Topikal Antibiyotikler
• Azelaik asit
• Salisilik asit
• Peeling veya Sivilce Maskeleri
• Yağlanmayı önleyici cilt bakım ürünleri (kükürtlü sabun, çay ağacı yağı vs.)

Orta Şiddetli Akne

Özellikleri

Daha fark edilir düzeydedir. Eğer bu seviyede bir cilt bozukluğunuz mevcutsa “sivilce problemimiz” olduğunu bilirsiniz ve muhtemelen çözüm arayışınız başlamıştır. Hatta genelde birkaç tedavi yöntemi denenmiş ama sivilce kontrol altına alınamamıştır.

Yine de daha ayırt edici olması için cildimizde nasıl gözlemlediğimizi yazalım.

Eğer sivilcelerimiz aşağıdaki özelliklerde ise, orta şiddette bir sivilce problemimiz olduğu söylenebilir.

• Ciltte birçok kızarık ve şişkin oluşum mevcuttur (papül ve püstül).
• Bazıları oldukça büyüktür ve zaman zaman acı verir.
• Bunun yanında birçok normal sivilce ve siyah noktalar da mevcuttur. (Özellikle siyah noktalar potansiyel sivilce olduğu için sayısı ne kadar fazla ise problemin büyüme ihtimali o denli yüksektir)
• Seyrek de olsa sivilce sonrası oluşan siyah leke veya izlere rastlanabilir
• Sivilceler daha yaygındır. Genellikle yüzün yarısında etkilidir.

Hangi tedaviler önerilir ?

Herşeyden önce bu noktada mutlaka bir dertmatolog’la görüşmek gerekir. Bu aşamada reçetesiz ilaçlar, jel ve kremler, temizleyici bakım ürünleri yine etkili olmakla birlikte çoğu zaman yetersiz kalacaktır

Bu yüzden genellikle hem ilaç tedavisi uygulanır, hem de hafif akne için belirttiğimiz cilde uygulanan tedavilerle desteklenir.

Sıklıkla başvurulan tedaviler aşağıdadır.

• Oral antibiyotikler
• Dogum kontrol hapları
• Hormon tedavileri
• Birkaç tedaviden oluşan kombinasyonlar

Şiddetli Akne

Özellikleri

Problemin en üst safhasıdır, acil “uzman” müdahalesi gerektiren ciddi bir durumdur.  Yüzde aknenin tüm iltihaplı, şiş ve kızarık oluşumları görüneceği için dış görünüşümüzü de önemli oranda etkiler.

Şiddetli sivilce sorunu, teşhis gerektirmeyecek kadar göz önündedir ama yine de özelliklerini sıralayalım

• Birçok kızarık ve normal sivilcenin yanında sıkça nodül ve kist oluşumlarına da rastlanır
• Sivilceler genellikle iltihaplıdır
• Sivilceler cildin alt tabakalarındaymış hissi verir ve temas edildiğinde acı verir.
• Genellikle derin lezyonlara ve ciltte sivilce izlerine rastlanır
• Ciltte çok yayılmıştır, genellikle yüzün 3/4’ü etkilenmiştir.

Hangi tedaviler önerilir ?

Cildinde sivilce izleri olan bir dostunuz olarak size tavsiyem bu aşamada kendi uygulayacağınız tedavi yöntemleri ile vakit kaybetmemeniz, derhal bir dermatoloğa gitmenizdir.  Dermatolog tarafından acil müdahale edilmezse ciltte izler oluşması çok muhtemeldir.

Tedavide ilk aşamada sivilceyi kontrol altına almak, inflamasyonları azaltarak iz bırakmasını önlemek amaçlanır. Sonrasında diğer tedavilerle desteklenerek daha uzun vadeli sonuçlar alınır.  Uzun bir süreçtir ve istikrar çok önemlidir. Bu yüzden sabırla, doktorunuzun talimatları doğrultusunda ilerlemeniz gerekir.

Bu sivilce türünde artık daha ciddi ve ağır diyebileceğimiz tedaviler uygulanır. Tedaviler güçlü olduğu için yan etkileri ve riskleri de mevcuttur. O yüzden mutlaka uzman kontrolünde devam edilmesi gerekir. Bilinen tedaviler aşağıdaki gibidir

• Oral antibiyotikler
• Oral antimikrobialler
• Hormon tedavileri
• Isotrerionoin (accutane)
• Lazer terapisi
• Kozmetik prosedürler (kimyasal peeling ve mikrodermabrazyon)

Bunların dışında kist haline gelmiş ve ilaçla tedaviye cevap vermeyen sivilcelere doğrudan aşağıdaki gibi uygulamalar da yapılabilir

**Kist oluşan bölgeye kortikostreoid enjekte edilerek inflamasyonun azaltılması ve iyileşme sürecinin hızlandırılması mümkündür. Bu uygulama sonrasında 3-4 gün içerisinde kist küçülecektir.

**Patlaması, yayılması muhtemel iltihaplı oluşumlar için dermatolog operasyonu tercih edebilir.  Sivilce içerisindeki iltihaplı bakteri ve sebum oluşturan sıvı küçük bir operasyonla tahliye edilir. Bu müdahalenin uzman doktor tarafından, steril bir ortamda yapılması önemlidir. Bizim kendi sivilcelerimizi sıkarak iltihabı dışarı çıkarmamız hem problemin yayılmasına, hem de cildimizde iz kalmasına yol açabilir.