İLKOKUL ÖĞRENCİSİ BESLENME PROGRAMI

Sağlıklı, yeterli ve dengeli beslenme her yaş döneminde olduğu gibi özellikle de çocuklar için çok önemlidir. Hızlı büyüme ve gelişme nedeni ile okul öncesi çocukların pek çok besin öğesine olan ihtiyacı hayatın diğer dönemlerine oranla daha fazladır ve bu dönemde kazanılacak beslenme alışkanlıkları yaşam boyu sürmektedir. Toplumun çekirdeğini oluşturan ve sürekli bir büyüme gelişme süreci içinde olan çocuklar, beslenme yetersizliklerinden en çok etkilenen gruplardan biridir ve çocukluk döneminde edinilen yanlış beslenme alışkanlıkları kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ve şişmanlık gibi hastalıklar için temel risk faktörü oluşturmaktadır.

Sağlıklı beslenmenin yanı sıra çocukların daha hareketli bir yaşam tarzı benimsemeleri, fiziksel aktivite düzeylerinin arttırılması ve bu konuda desteklenmeleri çocukların sosyal, zihinsel ve bedensel gelişimlerine önemli katkılar sağlayacaktır.

Bakanlığımız Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü koruyucu sağlık hizmetleri çerçevesinde öncelikli hizmet grubumuzda yer alan ve risk grubu olarak bilinen ilkokul çağı çocuklarının beslenme ve sağlık durumunun geliştirilmesi için sağlıklı beslenme konusunda bilgilendirilmesi ve sağlıklı beslenme alışkanlığı kazanmalarının teşvik edilmesi, kamuoyunun dikkatinin çekilmesi amaçlarıyla; çeşitli programlar yürütülmektedir. Bu programlardan biri 2004 yılından itibaren yürütülmekte olan " İlköğretim Okullarında Beslenme Eğitimi" programıdır.

• Program kapsamında, 2005 yılında 958733 öğrenci ve 33207 öğretmene, 2006 yılında ise 1544699 öğrenci ve 65895 öğretmene sağlıklı beslenme ile ilgili konularda eğitimler verilmiştir.
• Okullarda verilen yemek hizmetleri ve kantin hizmetlerinin kalitesi ile öğrencilerin beslenme amacıyla evden getirdikleri yemeklerin niteliği de çocukların sağlığını yakından ilgilendirmektedir. Genel Müdürlüğümüz yarım gün eğitim veren okullar için haftalık Beslenme Programı düzenlemiş ve bu programları MEB'na göndererek tüm okullara ulaşması sağlanmıştır. Tam gün eğitim veren okullar ile okul öncesi çocuklara yönelik yemek listeleri oluşturulmuş, Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü öğretim üyeleri tarafından da onaylanan bu listeler, MEB aracılığıyla tüm okullara gönderilmesi sağlanacaktır.
• Genel Müdürlüğümüz ve MEB işbirliği ile Okul Kantinlerinin Denetimi ve Uyulacak Hijyen Kuralları Genelgesi hazırlanmış ve MEB tarafından 17.04.2007 tarihinde yürürlüğe konmuştur. Genelgede kantinde uyulması gereken bireysel, besin ve fiziki koşullara yönelik hijyen kuralları ile özellikle obeziteye zemin hazırlayan patates kızartması, cips, kolalı içecekler gibi gıdaların satışının caydırılması, süt, ayran, sebze, meyve gibi besinlerin satışının ise özendirilmesine yönelik hükümler yer almıştır.
• Bakanlığımız internet adresinde de yer alan "İlköğretim Okulları İçin Sağlıklı Beslenme" ve "İlköğretim Çocukları İçin Gıda Hijyeni El Kitabı" hazırlanmış ve tüm illerimize dağıtımı sağlanmıştır.
• Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması ve bir toplum bilincinin oluşturulması amacıyla Genel Müdürlüğümüz tarafından öğrenci, öğretmen ve velilere yönelik sağlıklı yaşam ve beslenme önerilerini içeren mektuplar ve "Nasrettin Hoca" temalı sağlıklı beslenme afişi hazırlamış, Bakanlığımız internet sayfasında paylaşıma açılmıştır. İl Sağlık Müdürlükleri aracılığıyla söz konusu mektupların tüm öğrenci, öğretmen ve velilere dağıtımının yapılması hususunda talimat verilmiştir.
• Öğrenciler için sağlıklı beslenme alışkanlıkları ile temel hijyen kuralları ile ilgili mesajların yer aldığı bir tiyatro metni hazırlanarak Ankara'da 25 okulda 25 000 öğrenciye profesyonel ekip tarafından "Vitamin Amca Mikroplara Karşı" tiyatro oyunu sergilenmiştir.
• 81 ilimizde ilköğretim okullarında sağlıklı beslenme, obezitenin (şişmanlığın) önlenmesi ve hareketli yaşam, sigara içiminin kişi ve çevre sağlığı üzerine zararlı temalarını içeren resim, afiş, şiir, kompozisyon karikatür dallarında bir yarışma düzenlenmiştir. Yarışma sonucunda dereceye giren çalışmalar bir tören ile ödüllendirilmiş ve Zafer Çarşısı Sergi Salonunda bir hafta boyunca sergilenmiştir.
• Süt ve süt ürünlerinin tüketiminin teşvik edilmesi, bu konuda toplumda bir bilinç oluşturulması amacıyla dünyada her yıl kutlanan 27 Eylül Dünya Okul Süt Günü çerçevesinde okul çağı çocuklarında süt tüketiminin özendirilmesi ve bu konuda bir bilinç oluşturulması amacıyla Ankara ilinde belirlenen 10 okulda yaklaşık 12000 öğrenciye süt dağıtımı yapılması sağlanmış, Keçiören ilçesinde bulunan Gazi Ahmet Muhtar Paşa İlköğretim Okulu'nda bulunan öğrencilere "Sağlıklı Beslenme ve Sütün Beslenmemizdeki Yeri" konulu bir eğitim verilmiştir. Ayrıca, 81 ilimizde İl Sağlık Müdürlükleri önderliğinde günün anlam ve önemine yönelik çeşitli aktiviteler düzenlenerek Dünya Okul Süt Günü kutlanmıştır.
• Okulların, temizlik ve hijyen açısından belirli kriterler esas alınarak Bakanlığımız ve Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içerisinde denetlenmesi, okul sağlığının iyileştirilmesi hususunda teşvik edilmesi, bu konuda gayret gösteren okulların "Beyaz Bayrak" ve "Sertifika" ile ödüllendirilmesine karar verilmiştir. Bu amaçla, ilköğretim okullarına yönelik hijyen kriterlerinin belirlendiği "Okul Sağlığı Denetim Formu" hazırlanmış, söz konusu formda okul çevresi, okul içi / idari hizmet birimleri, eğitim, öğretim hizmet birimleri, yardımcı hizmet birimleri, okul kantini gibi konular dikkate alınarak, 100 puan üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Yapılan denetimler sonucunda 90 ve üzeri puan alan okullara temizlik ve sağlığın sembolü olarak beyaz bayrak verilmektedir.
• İlköğretim Okullarında Beslenme Eğitimi "programı kapsamında, Ankara ilinde belirlenmiş ilkokullardaki özellikle 4. ve 5. Sınıf öğrencilerine �sağlıklı beslenme" konulu eğitimler verilmiştir. Ankara"da, belirli okullarda eğitim verilen öğrenciler arasından toplam 2014 öğrenciye yüz yüze görüşme yöntemiyle anketler uygulanmıştır. Öğrencilere; beslenme bilgilerini ölçmeye yönelik eğitim öncesi (1932 öğrenci), eğitim sonrası (1896 öğrenci) bir anket formu ve eğitim öncesi davranış anket formu (1986 öğrenci) olmak üzere 3 farklı anket uygulanmıştır.

Çalışma verilerine yönelik sonuçlar aşağıda özetlenmiştir.

• Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu eğitim öncesi ve sonrasında şeker,cips ve reçel her gün yenilmesi gerekmeyen ana besin grubu olarak nitelendirmiştir.
• En çok kalsiyum sağlayan besin grubu konusunda öğrencilerin %92'sinin bu grubu 2-3 su bardağı süt veya yoğurt, 1 kibrit kutusu peynir şeklinde tanımladığı belirlenmiştir. Eğitim öncesinde öğrencilerin en çok kalsiyum sağlayan besinler konusunda yeterli bilgi sahibi olduğu görülmüştür.
• Eğitimin faydalı olduğu bir diğer nokta ise okul beslenme saatinde seçilmesi gereken besinin meyve olduğudur. Eğitim sonrası patates kızartmasını seçenlerin oranı %24'ten %18'e gerilese de halen belli bir kesim yağ içeriği fazla olduğu büyük çoğunluk tarafından bilinen patates kızartmasından vazgeçememektedir. Ancak teneffüste tüketilen besinler sorulduğunda yiyeceklerden tost, simit, ekmek arası peynir, poğaça, içeceklerden ise ayran, süt ve meyve suyunun bahsi geçmektedir.
• Eğitim öncesinde ve sonrasında çocukların büyük çoğunluğu (yaklaşık %83) sağlıklı beslenme için gerekli öğün sayısının 3 olduğunu belirtmektedir. Ancak eğitim sonrasında 1 ve 6 öğün yenilmeli diyenlerin oranları düşerken, 5 öğün yenilmeli diyenlerde artış gözlenmiştir.
• Çocukların %86.4'ü her zaman , %9.5'i ise bazen her sabah kahvaltı yaptığını belirtmiştir. Kahvaltı yapmadan güne başlandığı takdirde kendilerini yorgun ve sağlıksız hissedeceklerini bilenlerin oranı eğitim öncesinde (%80) ve sonrasında (%78) benzer olarak belirlenmiştir.
• Açıkta satılan besinler konusunda büyük bir kesimin (%77) bilinçli olduğu anlaşılmaktadır. Ancak %20'lik bir kesim okul çevresinde açıkta satılan besinleri tüketmektedir.
• Kahvaltıda en çok tercih edilen besin süt, peynir gibi süt ve ürünleridir (%91.6). Bunları takiben ekmek, yumurta, zeytin, bal ve çay kahvaltıda tercih edilen besinler olarak belirlenmiştir.
• Görüşülen çocukların yarısından fazlası (%53) her gün süt içtiklerini belirtirken, ortalama her gün 1-2 su bardağı tüketilmektedir. Her gün süt tüketmeyen %47'lik kesimin %25'i evinde süt bulunmadığını, %22'si ise bu besini sevmediğini açıklamaktadır.
• Televizyon seyrederken yemek yiyen veya bir şeyler içen çocukların oranı %87'dir. Bu çocukların TV karşısında en çok tercihi besin meyve, süt ve evde annelerinin hazırladığı yemeklerdir. Televizyondaki reklamlardan etkilenip tanıtılan besini satın alma eğiliminde olan çocukların oranı ise %49'dur.
• Spor alışkanlıkları incelendiğinde, beden eğitimi dersi dışında spor yapmayan çocuk oranı %10'dur. En çok tercih edilen spor dalları sırasıyla futbol (%47.5), voleybol (%35.7) ve basketboldur (%25.7).